Skręcenie stawu skokowego to jedna z najczęstszych kontuzji układu ruchu. W Polsce rocznie notuje się około 1 miliona przypadków (dane szacunkowe). Najczęściej do urazu dochodzi wśród osób aktywnie uprawiających sport, w szczególności w takich dyscyplinach jak piła nożna, koszykówka i siatkówka. Biegacze, rzadziej doznają tego rodzaju urazu, szczególnie szosowi.
Badania wykazują, że kobiety częściej cierpią z powodu skręcenia stawu skokowego, jest to związane z mniejszą siłą mięśniową, oraz zdecydowanie większą mobilnością stawów niż u mężczyzn. Choć to ta druga grupa wykazuje zdecydowanie większe zamiłowanie do aktywności niosących za sobą potencjalne ryzyko urazów.
Do urazu dochodzi najczęściej w mechanizmie pronacyjnym czyli takim gdzie stopa ucieka do wewnątrz powodując uraz struktur tkankowych (więzadeł, ścięgien) po zewnętrznej stronie kostki.
Co robić jak już skręcisz kostkę?
Standardowym postępowaniem w przypadku skręcenia kostki jest zastosowanie protokołu PRICE (nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich nazw czynności jakie powinno się podjąć).
Protection (ochrona) – w momencie urazu przerwij natychmiast aktywność fizyczną.
Rest (odpoczynek) – ogranicz obciążenie stawu i przygotuj się na 5-7 dni odpoczynku.
Ice (lód) – schładzaj staw używając lodu lub okładów żelowych (okłady stosuj kilka razy dziennie prze ok 15-20 min. Staraj się aby staw był cały czas chłodny – co zmniejszy stan zapalny i ból.
Compression (ucisk) – zastosuj opaskę uciskową lub inny opatrunek kompresyjny (np, elastyczny ściągacz lub bandaż elastyczny). Pozwoli to ograniczyć wysięk i zmniejszyć opuchliznę.
Elevation (uniesienie) – oprzyj nogę na krześle lub poduszce tak aby była wyżej niż reszta ciała. Poprawi to ewakuacje limfy i zmniejszy intensywność powstawania obrzęku.
Powyższe działania należy podjąć samodzielnie najszybciej po zaistnieniu podejrzenia urazu stawu. W większości przypadków urazy goją się samoistnie (uraz 1 stopnia – opisany w dalszej części). Zdarza się jednak, że kostka wymaga szerszej diagnostyki oraz wsparcia fizjoterapeutycznego oraz farmakologicznego (uraz stopnia 2 i 3).
Po czym poznać, że moja kostka wymaga wizyty u lekarza czy fizjo?
Ot tym, że samo PRICE nie wystarczy świadczyć może kilka czynników.
Opuchlizna – po urazie kostka często puchnie. Czasem szybciej czasem dopiero po kilku godzinach. Jeżeli opuchlizna wystąpi natychmiast lub w bardzo krótkim czasie od urazu istnieje ryzyko uszkodzenia kości lub naderwania więzadeł. Rekomendowane zdjęcie RTG.
Zasinienie – jeżeli oprócz opuchlizny pojawi się zasinienie – mamy więcej niż pewność, że doszło do rozerwania tkanek (więzadła, torebka stawowa). Rekomendowane RTG stawu oraz USG.
Niestabilność – przy obciążeniu nie ma możliwości utrzymania stabilnie stawu. Kostka ucieka na bok – duże prawdopodobieństwo zerwania więzadeł. Rekomendowane USG
Bolesne pulsowanie – może świadczyć o złamaniu. Rekomendowane RTG
Stały lub narastający ból – niezależenie od pozycji, słabo reagujący na leki przeciwbólowe oraz chłodzenie, możliwe złamanie. Rekomendowane RTG
Deformacja stawu – staw wygląda znacząco różnie niż drugi, dodatkowo silny ból i opuchlizna. Najprawdopodobniej doszło do złamania. Rekomendowane RTG
Trudność w poruszaniu palcami/stopą w górę – podczas urazu może dojść do uszkodzenia nerwów, brak kontroli nad palcami jest jednym z objawów. Konieczna wizyta u lekarza. Rekomendowane RTG. USG, EMG.
Mrowienie lub ograniczenie/zniesienie czucia – jak wyżej. Konieczna wizyta u lekarza. Rekomendowane RTG. USG, EMG.
W każdym z powyższych przypadków rekomendujemy konsultacje z lekarzem lub fizjoterapeutą. Trzeba się natomiast liczyć z tym, że fuzjo i tak po badaniu może odesłać do lekarza celem przeprowadzenia dokładnej diagnostyki.
Rokowania i czas leczenia.
W badaniach naukowych przeprowadzonych przez National Center for Biotechnology Information stwierdzono, że rokowanie po skręceniu stawu skokowego jest zwykle dobre, ale może być gorsze w przypadku powtarzających się urazów. Co oznacza, że w przypadku większości skręceń stawu skokowego pacjent wraca do sprawności w przedziale 2-6 tygodni od urazu. W przypadku poważnych uszkodzeń czas rehabilitacji może znacząco wydłużyć się. Wszystko zależy od stopnia uszkodzenia i predyspozycji osobniczych. W takim wypadku rekonwalescencja może potrwać od 6 tyg. do kilku miesięcy.
Fizjoterapia w skręceniach stawu skokowego.
Fizjoterapię w skręceniu stawu skokowego można podzielić na kilka etapów. Czas trwania każdego z nich zależy oczywiście od stopnia urazu oraz od osobniczych zdolności regeneracyjnych organizmu.
Wyróżniamy następujące etapy pracy:
Redukcja obrzęku i usprawnienie przepływu płynów ustrojowych – na tym etapie wymagana jest praca manualna wykonywana przez fizjoterapeutę. Wiąże się to z mechanicznym przepychaniem limfy i pracą powięziową. Mało przyjemna część dla pacjenta ale niezbędna i bardzo skuteczna.
Czas ok 1-2 tyg. od urazu.
Odzyskanie ruchomości – napięcia tkankowe, oraz często występujące napięcie obronne mięśni znacząco ogranicza ruchomość stawu. Można by pomyśleć, że to dobrze. Jednak jest to czynnik utrudniający regenerację, ukrwienie i przepływ płynów ustrojowych. Odzyskanie ruchomości w zakresie biernym oraz częściowo czynnym pozwala na stworzenie warunków sprzyjających rekonwalescencji. Oczywiście nie oznacza to, że zaraz masz machać nogą na wszystkie możliwe sposoby 🙂 (nadal ruszanie stawem powinno być częściowo ograniczone).
Czas ok 1-2 tyg. od urazu.
Redukcja negatywnego napięcia mięśniowego – jest to ściśle powiązane z ww. punktem. Podczas skręcania stawu skokowego dochodzi no naciągnięcia mięśni i ścięgien (bez urazu) powodując ich wzmożone napięcie. (tzw. napięcie z rozciągnięcia). Mięśnie napinają się ograniczając przez to swoją elastyczność i wpływając na ruchomość stawu. Antagonistyczne mięśnie (przeciwstawne) często w takim przypadku są nadmiernie rozciągnięte.
Czas ok 1-2 tyg. od urazu.
Wzmacnianie – etap ten jest nadzorowany przez fizjoterapeutę jednak ogrom pracy wykonuje pacjent. Celem pracy jest odzyskanie prawidłowej siły mięśniowej,
Czas ok 1-3 tyg. od urazu.
Równowaga i stabilizacja – na tym etapie pacjent wykonuje ćwiczenia równoważne i stabilizacyjne dla odbudowy stabilności stawu oraz kontroli stawu w różnych warunkach. Szczególnie poprzez ćwiczenia w staniu na jednej nodze, zmiennym niestabilnym podłożu oraz stabilności w ruchu.
Czas ok 2-4 tyg. od urazu.
Odbudowa funkcji dynamicznych – jest to ostatni i niezwykle ważny etap terapii. Niestety często pomijany gdyż bardzo często noga już nie boli, a pacjent ma wrażenie, że wszystko jest w porządku 🙂 Polega on na wykonywaniu ćwiczeń dynamicznych ze wzmożoną kontrolą prawidłowego podporu i obciążenia kończyny w relacji do reszty ciała. Co oznacza, że na nowo uczymy nasz układ nerwowy skutecznie wykorzystywać podpór i kontakt z podłożem dla przenoszenia napięć w całym ciele i odbudowy jego integralności.
Czas ok 2-6 tyg. od urazu.
Czas leczenia oczywiście jest estymowany i zależy od stopnia uszkodzenia. Czym wyższy stopień tym dłuższy czas.
Wyróżniamy 3 stopnie uszkodzenia więzadeł:
1. Naciągniecie z mikrourazami.
2. Częściowe naderwanie.
3. Całkowite przerwanie ciągłości.
Jak ćwiczyć po skręceniu stawu skokowego?
Poniżej przedstawiam przykładowy plan ćwiczeń w rehabilitacji skręconej kostki. Pamiętaj jednak, że przed rozpoczęciem ćwiczeń powinieneś/aś skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą.
Ćwiczenia znajdziesz w naszej Bazie Ćwiczeń i są one dostępne po zalogowaniu (darmowe):
Wzmacnianie podstawowe (1-2 tydzień):
Rozcięgno podeszwowe – rolowanie – ROL008
Aktywna stopa – AKT003
Ekscentryczne hamowanie – łydka – ST002
Inwersja stopy z gumą – CC003
Ewersja stopy z gumą – CC002
Stanie na jednej nodze – BNS001
Wzmacnianie zaawansowane oraz równowaga (2-4 tydzień):
W seriach 3×10
Przysiad – SQ001
Utrzymanie funkcjonalnego wypadu – FPL006 – max ile się da
Wypad w bok – FPL007
Z przysiadu do stania na palcach – SQ003
5 x pokój Chodzenie na palcach Chodzenie na piętach 10 min łącznie
Równowaga i stabilizacja w staniu – poziom podstawowy – BNS009
Stanie na stopniu i sięganie piętą prawej nogi do stopnia poniżej – bez bólowo!
Odbudowa funkcji dynamicznych (4-6 tydzień):
Ćwiczenia obwodowe 3-4 rundy po 10-20 powtórzeń
Skater – DYN003
Przysiad – podskok – SQ002
Głęboki wypad do stania na 1 nodze w marszu – FPL003
Unilteralne wahadło w wypadzie – PU001
Swing jednorącz w wypadzie – SWG003
Dynamiczny balans – mix ćwiczeń – DYN010
Podsumowanie
Około 1 miliona orów rocznie w polsce doznaje skręcenia stawu skokowego. Częściej na uraz tego typu cierpią kobiety i osoby aktywne fizycznie.
Rokowanie po urazie jest raczej dobre a rehabilitacja trwa ok 6 tygodni (lub więcej w zależności od stopnia uszkodzenia)
Stosuj protokół PRICE.
Fizjoterapia i ćwiczenia dadzą lepszy efekt niż pozostawienie kostki do samoistnego wyleczenia.
Są różne typy uszkodzeń, a ich leczenie różni się od siebie.
Jeśli niepokoi Cię stan stawu lub odczucia z nim związane skontaktuj się ze specjalistą.
Mam nadzieję, że artykuł okazał się pomocny. Jeśli masz jakieś pytania lub potrzebujesz wsparcia z zakresu fizjoterapii kostki lub innej dolegliwości zapraszamy do kontaktu,